- A. Γενική Επισκόπηση – Σύνοψη
Η κατασκευαστική δραστηριότητα στην Ελλάδα το έτος 2024, παρουσίασε ισχυρή ανάπτυξη, τροφοδοτούμενη απο την αύξηση των οικοδομικών αδειών και στις σημαντικές υποδομές και βασιζόμενη στην θετική πορεία των τελευταίων ετών. Υποστηρίχτηκε απο παράγωντες όπως:
- Οικονομική ανάπτυξη και μεγαλύτερη εμπιστοσύνη των επενδυτών.
- Ανάπτυξη στους τομείς του τουρισμού και του λιανικού εμπορίου.
- Αύξηση στις εκδοθείσες οικοδομικές άδειες.
- Δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις σε υποδομές, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και οικιστικές/εμπορικές κατασκευές.
- Τα ταμεία Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ευρωπαικής Ένωσης διατίθενται σε έργα που σχετίζονται με την κατασκευή.
Παρά τις ορισμένες προκλήσεις όπως η αύξηση του κόστους των υλικών και τα υψηλά επιτόκια που επηρεάζουν τη ζήτηση για στεγαστικά δάνεια, ο κατασκευαστικός τομέας παρουσίασε ισχυρή απόδοση και αναμένεται να συνεχίσει να αναπτύσσεται το 2025 και τα επόμενα χρόνια, υποστηριζόμενος από συνεχιζόμενες επενδύσεις και οικονομικές προβλέψεις.
Ο συνολικός αριθμός των εργαζομένων στον κατασκευαστικό τομέα αναμένεται επίσης να αυξηθεί κατά την διάρκεια των ετών 2024-2026.
Δραστηριότητα Κατασκευών 2024
Το 2024, ο τομέας των κατασκευών στην Ελλάδα παρουσίασε σημαντική ανάπτυξη, περίπου 4,5% έως 4,8%, με τη συνολική παραγωγή να φτάνει γύρω στα 4,37 δισεκατομμύρια ευρώ, με τις ιδιωτικές οικοδομικές άδειες να αυξάνονται σημαντικά. Ο Δείκτης Παραγωγής στην Κατασκευή (IPC) έδειξε ισχυρή ετήσια ανάπτυξη καθ’ όλη τη διάρκεια του 2024, επιταχύνοντας στο τέταρτο τρίμηνο στο 23,6%. Αυτή η ανάπτυξη παρατηρήθηκε τόσο στα έργα πολιτικού μηχανικού όσο και στην οικοδομική κατασκευή. Μεγάλα έργα, όπως η ανακαίνιση του Ελληνικού και οι επεκτάσεις του μετρό, συνέβαλαν σε αυτή την ανάπτυξη, με πάνω από 20 δισεκατομμύρια ευρώ να έχουν διατεθεί για έργα υποδομής.
Πρόβλεψη 2025
Ο τομέας των κατασκευών προβλέπεται να συνεχίσει να αναπτύσσεται, αν και πιθανώς με ελαφρώς πιο ήπιο ρυθμό σε σύγκριση με την ισχυρή ανάκαμψη που παρατηρήθηκε το 2024. Αυτή η ανάπτυξη αναμένεται να υποστηριχθεί από συνεχιζόμενες επενδύσεις στις μεταφορές, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την κατοικία και την εμπορική κατασκευή, με την υποστήριξη του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και άλλων πηγών χρηματοδότησης. Πιο αναλυτικά, οι παράγοντες που αναμένεται να ενισχύσουν αυτή την ανάπτυξη είναι:
- Οικονομική Επέκταση: Η ελληνική οικονομία αναμένεται να συνεχίσει την αναπτυξιακή της πορεία, υποστηρίζοντας επενδύσεις σε διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής.
- Ταμεία ΕΕ: Η συνεχιζόμενη απορρόφηση κονδυλίων από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της ΕΕ αναμένεται να διοχετεύσει σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές και άλλα έργα που σχετίζονται με την κατασκευή. Περίπου 12,8 δισεκατομμύρια ευρώ σε επιχορηγήσεις εκτιμάται ότι θα κατευθυνθούν σε έργα που σχετίζονται με την κατασκευή μεταξύ 2022 και 2026.
- Ιδιωτικές Επενδύσεις: Συνεχιζόμενο ενδιαφέρον τόσο από εγχώριους όσο και από ξένους επενδυτές για οικιστικά, εμπορικά (συμπεριλαμβανομένων των τουριστικών) και βιομηχανικά ακίνητα αναμένεται να διατηρήσει την κατασκευή στον ιδιωτικό τομέα. Οι κυβερνητικές πολιτικές που στοχεύουν στην αύξηση του αποθέματος κατοικιών αναμένεται επίσης να συμβάλουν σ’ αυτήν.
- Προσπάθειες Ανασυγκρότησης: Τα κονδύλια που έχουν διατεθεί για την ανασυγκρότηση και επισκευή υποδομών σε περιοχές που επλήγησαν από φυσικές καταστροφές, όπως η Θεσσαλία, θα συνεχίσουν να υποστηρίζουν την οικοδομική δραστηριότητα το 2025 και μετά.
- Αύξηση Απασχόλησης: Ο συνολικός αριθμός των εργαζομένων στον κατασκευαστικό τομέα αναμένεται να συνεχίσει να αυξάνεται κατά την διάρκεια των ετών 2024-2026, υποδεικνύοντας διαρκή δραστηριότητα και ζήτηση για εργασία.
Παρά την θετική προοπτική, ο τομέας των κατασκευών το έτος 2025 μπορεί να αντιμετωπίσει ακόμα κάποιες προκλήσεις, όπως:
- Κόστος Υλικών: Ενώ έχει παρατηρηθεί κάποια σταθεροποίηση ή πτωτική τάση στα κόστη των οικοδομικών υλικών, αυτά παραμένουν σε σχετικά υψηλά επίπεδα, ενδεχομένως επηρεάζοντας τους προϋπολογισμούς των έργων.
- Επιτόκια: Τα υψηλά επιτόκια θα μπορούσαν να συνεχίσουν να επηρεάζουν τη ζήτηση για στεγαστικά δάνεια και πιθανώς κάποιες επενδυτικές αποφάσεις του ιδιωτικού τομέα.
- Ρυθμιστικό Περιβάλλον: Η επίδραση των πρόσφατων νομικών αποφάσεων και οποιαδήποτε περαιτέρω αλλαγή στους οικοδομικούς κανονισμούς θα μπορούσε να εισαγάγει κάποια αβεβαιότητα ή καθυστερήσεις στην αδειοδότηση των έργων.
- Ελλείψεις Εργατικού Δυναμικού: Καθώς αυξάνεται η κατασκευαστική δραστηριότητα, οι πιθανές ελλείψεις σε εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό και υπεργολάβους θα μπορούσαν να αποτελέσουν πρόκληση.
Συμπερασματικά, ο ελληνικός κατασκευαστικός τομέας είναι έτοιμος για άλλη μια χρονιά ανάπτυξης το 2025, καθοδηγούμενος από έναν συνδυασμό δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων, έργων υποδομής και χρηματοδότησης από την ΕΕ. Ενώ ορισμένες προκλήσεις παραμένουν, το γενικό κλίμα και οι προβλέψεις δείχνουν προς μια συνεχιζόμενη θετική συμβολή του κατασκευαστικού τομέα στην ελληνική οικονομία.
Β. Οικοδομή
Βάσει των διαθέσιμων δεδομένων, η οικοδομική δραστηριότητα στην Ελλάδα το 2024 παρουσίασε γενική ανοδική τάση σε σύγκριση με το 2023. Αυτή η αύξηση αντικατοπτρίζεται στον αριθμό των οικοδομικών αδειών που εκδόθηκαν, στην επιφάνεια και στον όγκο της κατασκευής. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η αύξηση στον αριθμό των αδειών δεν συνδέεται πάντα άμεσα με την αύξηση της επιφάνειας ή του όγκου λόγω των διαφορών στο μέγεθος και τη φύση των ατομικών έργων.
Για ολόκληρο το έτος 2024 (Ιανουάριος έως Δεκέμβριος), η συνολική οικοδομική δραστηριότητα (ιδιωτική και δημόσια) παρουσίασε αύξηση 14,9% στον αριθμό των εκδοθέντων οικοδομικών αδειών, αύξηση 16,8% στην επιφάνεια και αύξηση 9,7% στον όγκο σε σύγκριση με την ίδια περίοδο το 2023.
Ο ιδιωτικός τομέας οικοδομικών έργων οδήγησε σε μεγάλο βαθμό αυτή την ανάπτυξη, καταγράφοντας αύξηση 14,9% στον αριθμό των αδειών, αύξηση 16,5% στην επιφάνεια και αύξηση 8,7% στον όγκο κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Δεκεμβρίου 2024 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, όπως δείχνει η ΕΛΣΤΑΤ στο παρακάτω γράφημα:
Προς το τέλος του 2024, υπήρξαν κάποιες ρυθμιστικές αλλαγές και νομικές αποφάσεις που επηρεάζουν τις οικοδομικές άδειες, ιδιαίτερα αυτές που σχετίζονται με τα κίνητρα για αυξημένο ύψος και όγκο κτιρίων. Αυτό οδήγησε σε προσωρινή αναστολή νέων οικοδομικών αδειών που χρησιμοποιούν αυτά τα κίνητρα τον Δεκέμβριο του 2024.
Πρόβλεψη 2025
Η προοπτική για την οικοδομή το 2025 παραμένει θετική, με προσδοκίες για συνεχιζόμενη ανάπτυξη. Κοιτάζοντας πιο μακριά, τα έργα κατοικιών αναμένεται να υποστηρίξουν την ανάπτυξη από το 2026 έως το 2028. Ωστόσο, ορισμένες προβλέψεις υποδεικνύουν ότι η ανάπτυξη του οικιστικού τομέα μπορεί να είναι πιο μέτρια σε σύγκριση με τον μη οικιστικό τομέα και τις υποδομές. Η αύξηση των τιμών των ακινήτων και η επίδραση των επιτοκίων στη ζήτηση για στεγαστικά δάνεια θα μπορούσαν να είναι παράγοντες που επηρεάζουν. Ωστόσο, η ζήτηση για σύγχρονες και πολυτελής κατοικίες, καθώς και το ενδιαφέρον από ξένους επενδυτές, αναμένεται να παρέχουν κάποια στήριξη.
Γ. Μη Οικιστικά Κτίρια
Η ισχυρή απόδοση του τουριστικού τομέα και η εισροή Ξένων Άμεσων Επενδύσεων (FDI) συνέβαλαν επίσης σημαντικά στην ευημερία της ελληνικής κατασκευαστικής βιομηχανίας το 2024. Ο συνολικός αριθμός των τουριστικών αφίξεων στην Ελλάδα παρουσίασε σημαντική αύξηση, αυξανόμενος κατά 20,6% σε ετήσια βάση τους πρώτους πέντε μήνες του 2024, ακολουθώντας μια ήδη ισχυρή ετήσια αύξηση 17,6% το 2023. Αυτή η ισχυρή ανάπτυξη στον τουρισμό έχει άμεσο θετικό αντίκτυπο στην εμπιστοσύνη των επενδυτών, ιδιαίτερα σε τομείς όπως η φιλοξενία, που συχνά οδηγεί σε αυξημένη κατασκευή νέων ξενοδοχείων και θέρετρων, καθώς και σε αναβαθμίσεις των υφιστάμενων εγκαταστάσεων.
Επιπλέον, η Ελλάδα κατέγραψε σημαντική αύξηση στις ξένες άμεσες επενδύσεις (FDI) το προηγούμενο έτος, με αύξηση 20,2%. Αυτή η ροή ξένου κεφαλαίου συχνά υποστηρίζει διάφορα κατασκευαστικά έργα σε διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένων των κατοικιών, των εμπορικών κτιρίων και των υποδομών. Αυτή η τάση συνεχίστηκε και το 2024.
Πρόβλεψη 2025
Οι προβλέψεις υποδεικνύουν ότι ο τομέας των μη κατοικιών πιθανότατα θα είναι ένας βασικός παράγοντας ανάπτυξης. Δηλαδή, το 2025 βρίσκεται σε εξέλιξη διεθνής διαγωνισμός αξίας 188 εκατομμυρίων ευρώ για την κατασκευή ενός νέου αεροδιαδρόμου και ενός πολυώροφου χώρου στάθμευσης στο αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος στην Αθήνα. Κοιτάζοντας πιο μακριά, τα εμπορικά κατασκευαστικά έργα αναμένεται να υποστηρίξουν την ανάπτυξη από το 2026 έως το 2028.
Δ. Έργα Πολιτικού Μηχανικού – Υποδομές
Πολλά σημαντικά έργα υποδομής βρίσκονταν σε εξέλιξη το 2024, συμβάλλοντας στη συνολική κατασκευαστική δραστηριότητα. Μεγάλης κλίμακας έργα, συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών (δρόμοι, σιδηρόδρομοι, επεκτάσεις μετρό), ενέργειας (συμπεριλαμβανομένων των ανανεώσιμων πηγών και των συνδέσεων δικτύου) και κοινής ωφέλειας, αναμένεται να συνεχιστούν ή να ξεκινήσουν το 2025, οδηγώντας σε σημαντική κατασκευαστική δραστηριότητα. Παραδείγματα περιλαμβάνουν το Μετρό Θεσσαλονίκης, την ολοκλήρωση της Προβλήτας 6 στο Λιμάνι της Θεσσαλονίκης, την ηλεκτρική διασύνδεση των νησιών των Κυκλάδων και διάφορα οδικά έργα όπως η επέκταση της Ιόνιας Οδού και ο Βόρειος Οδικός Άξονας της Κρήτης (ΒΟΑΚ). Το έργο του Ελληνικού, το μεγαλύτερο ιδιωτικό επενδυτικό έργο στην Ευρώπη, συνέχισε επίσης να προχωρά. Η παραπάνω ανάπτυξη απεικονίζεται στο παρακάτω γράφημα από την ΕΛΣΤΑΤ:
Πρόβλεψη 2025
Η προοπτική για τα έργα πολιτικού μηχανικού το 2025 παραμένει θετική, με προσδοκίες για συνεχιζόμενη ανάπτυξη, καθώς αναμένεται ότι ένα σημαντικό σύνολο έργων υποδομής θα δημοπρατηθεί ή θα συνεχιστεί η κατασκευή τους στην Ελλάδα το 2025, υποσχόμενη σημαντική δραστηριότητα στον τομέα. Μεταξύ των έργων που αναμένονται προς δημοπράτηση είναι η Ηλεκτρική Διασύνδεση των Δωδεκανήσων, με εκτιμώμενο κόστος €1,42 δισεκατομμύρια και η Σιδηροδρομική Γραμμή Αλεξανδρούπολης–Ορμενίου, με προϋπολογισμό €800 εκατομμύρια. Η κατασκευή της επέκτασης της Ιόνιας Οδού προς τα ελληνοαλβανικά σύνορα αναμένεται επίσης να ξεκινήσει μέχρι το καλοκαίρι του 2025.
Ε. Τιμές Κατασκευαστικών Υλικών
Υπάρχει ανάγκη για συστηματική λειτουργία του μηχανισμού καθορισμού των παραγόντων αναθεώρησης τιμών που θα καλύπτουν όλο το φάσμα των επιμέρους στοιχείων κόστους, προκειμένου να περιοριστεί η αβεβαιότητα για τους συμμετέχοντες στους διαγωνισμούς δημοσίων έργων και τα συναφή προβλήματα που μπορεί να προκύψουν κατά την υλοποίηση των έργων. Η ανάπτυξη, λειτουργία και διαχείριση του Ενιαίου Συστήματος Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμολόγησης για Τεχνικά Έργα και Μελέτες και του Ηλεκτρονικού Συστήματος Καθορισμού του Κόστους Παραγωγής Παραγόντων για Τεχνικά Έργα θα συμβάλουν σε αυτό.
Η αύξηση του κόστους των υλικών και τα υψηλά επιτόκια αναγνωρίστηκαν ως πιθανά εμπόδια για τον τομέα, ενδεχομένως επηρεάζοντας τη ζήτηση για στεγαστικά δάνεια.
Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, ο δωδεκάμηνος μέσος δείκτης, από τον Ιανουάριο 2024 έως τον Δεκέμβριο 2024, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο δείκτη από τον Ιανουάριο 2023 έως τον Δεκέμβριο 2023, αυξήθηκε κατά 3,2%. Τα αντίστοιχα προηγούμενα δωδεκάμηνα, ο μέσος δείκτης είχε αυξηθεί κατά 6,2%:
Ενώ το κόστος των οικοδομικών υλικών παρουσίασε πτωτική τάση, τα τρέχοντα επίπεδά τους παρέμειναν υψηλά. Αυτό, σε συνδυασμό με τα υψηλά επιτόκια, επηρέασε αρνητικά τη ζήτηση για στεγαστικά δάνεια. Επιπλέον, ο πληθωρισμός στην Ελλάδα αυξήθηκε στο 3,1% τον Μάρτιο του 2025, ξεπερνώντας τον μέσο όρο της Ευρωζώνης. Αν και αυτό το δεδομένο πέφτει ελαφρώς εκτός του χρονοδιαγράμματος του 2024, υποδηλώνει πιθανές ανανεωμένες πληθωριστικές πιέσεις που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τον κατασκευαστικό τομέα στο κοντινό μέλλον.
Θωμάς Α. Πανουργιάς
*Οι πηγές των γραφημάτων και πληροφοριών είναι βάσει στοιχείων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ)